Republika Socialiste Federative e Jugosllavisë

Republika Socialiste Federative e Jugosllavisë (RSFJ) i referuar zakonisht si RSF Jugosllavia ose thjesht si Jugosllavia, ishte një vend në Evropën Qendrore dhe Juglindore. Ajo u shfaq në vitin 1945, pas Luftës së Dytë Botërore, dhe zgjati deri në vitin 1992, me shpërbërjen e Jugosllavisë që ndodhi si pasojë e Luftërave Jugosllave. Me një sipërfaqe prej 255,804 kilometra katrorë (98,766 mi katrorë) në Ballkan, Jugosllavia kufizohej nga Deti Adriatik dhe Italia në perëndim, me Austrinë dhe Hungarinë në veri, me Bullgarinë dhe Rumaninë në lindje, dhe me Shqipërinë dhe Greqinë në jug. Ishte një shtet dhe federatë socialiste njëpartiake e qeverisur nga Lidhja e Komunistëve të Jugosllavisë dhe kishte gjashtë republika përbërëse: Bosnjë dhe Hercegovinën, Kroacinë, Maqedoninë, Malin i Zi, Serbinë, dhe Slloveninë. Brenda Serbisë ishte kryeqyteti jugosllav i Beogradit si dhe dy krahina autonome jugosllave: Kosova dhe Vojvodina.

Republika Popullore Federale e Jugosllavisë (1945–1963) Federativna Narodna Republika Jugoslavija (Latin serbokroat) Федеративна Народна Република Југославија (Cirilik serbokroat) Republika Socialiste Federale e Jugosllavisë (1963–1992) Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija (Latin serbokroat) Социјалистичка Федеративна Република Југославија (Cirilik serbokroat)
1945–1992
Flamuri (1946–1992) Emblema (1963–1992)
Parimi: Bratstvo i jedinstvo Братство и јединство "Vëllazëria dhe bashkimi"
Himni: "Hej, Slaveni" Хеј, Словени "Hej, Sllavët"
Harta e Evropës në 1989, duke treguar Jugosllavinë të theksuar me gjelbër
Kryeqyteti dhe qyteti më i madh	Beogradi 44°49′12″N 20°25′39″E
Gjuhët zyrtare	Asnjë në nivel federal
Gjuhët e zakonshme	Serbokroacisht Sllovenisht Maqedonisht
Shkrimi zyrtar	cirilik  • Latinisht
Grupet etnike (1981)	Serbët (36.3%) Kroatët (19.7%) Boshnjakët (8.9%) Sllovenët (7.8%) Shqiptarët (7.7%) Maqedonasit (6.0%) Jugosllavët (5.4%) Malazezët (2.6%) Hungarezët (1.9%) Të tjerë (3.6%)
Besimi	Shtet laik Ateizmi shtetëror (de facto)
Nofka	Jugosllav
Qeveria
Lloji i qeverisjes	1945–1948: Republika federale marksizëm-leniniste njëpartiake parlamentare socialiste 1948–1971: Republika socialiste presidenciale njëpartiake federale titoiste 1971–1990: Federal Titoist one-party parliamentary socialist directoral republic 1990–1992: Republika federale e drejtorisë parlamentare
Sekretar i Përgjithshëm
• 1945–1980 (first)	Josip Broz Tito
• 1989–1990 (last)	Milan Pançevski
Presidenti
• 1945–1953 (i pari)	Ivan Ribar
• 1991 (i fundit)	Stjepan Mesiq
Kryeministri i Jugosllavisë
• 1945–1963 (i pari)	Josip Broz Tito
• 1989–1991 (i fundit)	Ante Markoviq
Kuvendi	Asambleja Federale
• Dhoma e sipërme	Dhoma e republikave
• Dhoma e ulët	Dhoma federale
Epoka historike	Lufta e ftohtë
• DFY u formua	29 nëntor 1942
• Shpallja e RSFJ-së	29 nëntor 1945
• Kushtetuta e miratuar	31 janar 1946
• Ndarja Tito-Stalin	rr. 1948
• Non-Aligned Movement	1 shtator 1961
• Kushtetuta e dytë	7 prill 1963
• Kushtetuta e tretë	21 shkurt 1974
• Vdekja e Josip Broz Titos	4 maj 1980
• Fillimi i Luftërave Jugosllave	27 qershor 1991
• Shpërbërë	27 prill 1992
Sipërfaqja
• Gjithsej	255,804 km2 (98,766 sq mi)
Popullsia
• Përllogaritje 1991	23,229,846
Ekonomia
Monedha	Dinari jugosllav (YUN)
Të dhëna të tjera
IZHNJ (1990 formula)	0.913 shumë i lartë
Zona kohore	UTC+1 (CET)
• Verës	UTC+2 (CEST)
Ana e drejtimit të makinës	right
Prefiksi telefonik	+38
Kodi i internetit TLD	.yu
Paraprirë nga Pasuar nga Jugosllavia Federale Demokratike Territori i lirë i Trieste Kroacia Sllovenia Maqedonia Bosnja dhe Hercegovina Republika Federale e Jugosllavisë
^ Nuk kishte gjuhë zyrtare de jure në nivelin federal, por serbokroatishtja funksiononte si gjuha e Jugosllavisë, duke qenë e vetmja gjuhë që mësohej në të gjithë vendin. Ishte gjuha zyrtare e katër republikave federale nga gjashtë gjithsej: Bosnjë dhe Hercegovina, Kroacia, Mali i Zi, Serbia. Katërmbëdhjetë gjuhë ishin zyrtare në një ose më shumë njësi federale të Jugosllavisë, duke përfshirë sllovenishten, maqedonishten, shqipen dhe hungarishten. ^ "Hej, Sllavë" si himn kombëtar nuk u miratua me kushtetutë deri në vitin 1988 dhe u emërua si "himn i përkohshëm shtetëror" deri në vitin 1977. Kënga ishte një himn de facto i organit legjislativ të AVNOJ-it që nga viti 1943. Ka pasur disa përpjekje për të promovuar këngë të tjera, më konkretisht, jugosllave për të zëvendësuar "Hej, Sllavë" ^ Përndryshe shkruhet si Hej, Sloveni / Хеј, Словени në varietetin serbe të serbokroatishtes. ^ Kodi "YUF" i përdorur 1945-65, "YUD" i përdorur 1966-89, "YUN" i përdorur 1990-92.

RSF Jugosllavia e ka origjinën e saj në 26 nëntor 1942, kur Këshilli Antifashist për Çlirimin Kombëtar të Jugosllavisë u formua gjatë Luftës së Dytë Botërore për t'i rezistuar pushtimit të Boshtit të Mbretërisë së Jugosllavisë. Pas çlirimit të vendit, Mbreti Pjetri II u rrëzua, monarkia iu dha fund dhe më 29 nëntor 1945 u shpall Republika Popullore Federale e Jugosllavisë. E udhëhequr nga Josip Broz Tito, qeveria e re komuniste mbajti anën e Bllokut Lindor në fillim të Luftës së Ftohtë, por ndoqi një politikë neutraliteti pas ndarjes Tito-Stalin në vitin 1948; ajo u bë një nga anëtarët themelues të Lëvizjes së Jo-Angazhimeve dhe kaloi nga një ekonomi komanduese në socializëm të bazuar në treg.

Pas vdekjes së Titos më 4 maj 1980, ekonomia jugosllave filloi të shembet, gjë që rriti papunësinë dhe inflacionin. Kriza ekonomike çoi në rritjen e nacionalizmit etnik dhe disidencës politike në fund të viteve 1980 dhe në fillim të viteve 1990. Me rënien e komunizmit në Evropën Lindore, përpjekjet për të kaluar në një konfederatë dështuan; dy republikat më të pasura, Kroacia dhe Sllovenia, u ndanë dhe fituan njëfarë njohjeje ndërkombëtare në vitin 1991. Federata u shpërbë përgjatë kufijve të republikave të federuara, u shpejtua me fillimin e luftërave jugosllave dhe u shpërbë zyrtarisht më 27 prill 1992. Dy republika, Serbi dhe Mali i Zi, mbetën brenda një shteti të rikonstituuar të njohur si Republika Federale e Jugosllavisë, por ky shtet nuk u njoh ndërkombëtarisht si shteti i vetëm pasardhës i RSF Jugosllavisë. "Ish-Jugosllavia" tani përdoret zakonisht në mënyrë retrospektive.

Historia

Ka qenë një shtet socialist, i qeverisur nga Lidhja e Komunistëve Jugosllavë e përbërë nga gjashtë republika socialiste: Bosnia dhe Hercegovina, Kroacia, Maqedonia, Mali i Zi, Serbia dhe Sllovenia me Beogradin si kryeqytet. Duke shtuar edhe dy krahina autonome përbrenda Serbisë: Kosova dhe Vojvodina.

Me vdekjen e Josip Broz Titos (4 maj 1980) dhe me demonstratat e mars-prillit të vitit 1981 në Kosovë u shfaqen shenjat e para të fillimit të shthurjes së federatës jugosllave. Serbia me ndihmën e organeve federale shtypi me zjarr e hekur çdo dëshirë të shqiptarëve dhe të Kosovës për pavarësi. Republikat e tjera të Jugosllavisë në fillim nuk e kuptuan qëllimin e Serbisë për krijimin e një shteti unitar, ku do të sundonin serbët në emër të Jugosllavisë. Në një situatë ku gjithnjë e më shumë acaroheshin raportet mes republikës së Serbisë, në njërën anë, dhe të republikave jugosllave, në anën tjetër, këto të fundit vendosën të shkëputen nga Federata dhe të shpallin pavarsinë e tyre. Më 1990, Kosova, edhe pse e okupuar, shpalli Deklaratën e Pavarsisë. Më 1991, u shkëputën Sllovenia dhe Kroacia, ndërsa, më 1992, Maqedonia dhe Bosnja e Hercegovina. Më 1992, Serbia dhe Mali i Zi shpallën krijimin e Republikës Federale të Jugosllavisë. Kështu, midis Serbisë dhe republikave të tjera shpërtheu lufta. Luftime veçanërisht të dhunshme u zhvilluan në Kroaci, në Bosnjë e Hercegovinë dhe në Kosovë. Kështu, u shpërbë Federata jugosllave.

Gjeografia

Harta e përgjithshme e Jugosllavisë

Ashtu si Mbretëria e Jugosllavisë që i parapriu, RSFJ kufizohej me Italinë dhe Austrinë në veriperëndim, Hungarinë në verilindje, Rumaninë dhe Bullgarinë në lindje, Greqinë në jug, Shqipërinë në jugperëndim dhe Detin Adriatik në perëndim. Gjatë periudhës socialiste ishte e zakonshme që mësuesit e historisë dhe gjeografisë t'u mësonin nxënësve të tyre se Jugosllavia ishte e rrethuar me "BRIGAMA", një fjalë serbo-kroate që do të thotë shqetësime që ishte gjithashtu një akronim i inicialeve të të gjitha vendeve me të cilat kufizohej Jugosllavia, të transformuara në një parim kujtimor i përdorur si për të mësuar lehtë, ashtu edhe për të kujtuar ironik të marrëdhënieve të vështira që populli jugosllav kishte me fqinjët e tij në të kaluarën. Ndryshimi më i rëndësishëm në kufijtë e RSFJ-së ndodhi në vitin 1954, kur Territori i Lirë i Triestes u shpërbë me Traktatin e Osimos. Zona B jugosllave që ishte nën okupimin ushtarak nga Ushtria Popullore Jugosllave që nga viti 1945, e cila mbulonte 515,5 kilometra katrorë (199,0 mi katrorë), u bë pjesë e RSFJ-së. Në vitin 1991, territori i RSFJ-së u shpërbë pasi shtetet e pavarura të Sllovenisë, Kroacisë, Maqedonisë dhe Bosnjë-Hercegovinës u ndanë prej saj, megjithëse ushtria jugosllave kontrollonte pjesë të Kroacisë dhe Bosnjës përpara shpërbërjes së shtetit. Deri në vitin 1992, vetëm republikat e Serbisë dhe Malit të Zi mbetën të përkushtuara ndaj një bashkimi dhe formuan Republikën Federale të Jugosllavisë (RFJ) në atë vit.

Ekonomia

Pavarësisht origjinës së tyre të përbashkët, ekonomia socialiste e Jugosllavisë ishte shumë e ndryshme nga ekonomia e Bashkimit Sovjetik dhe ekonomitë e Bllokut Lindor, veçanërisht pas shpërbërjes jugosllavo-sovjetike të vitit 1948. Edhe pse ato ishin ndërmarrje shtetërore, kompanitë jugosllave nominalisht menaxhoheshin kolektivisht nga vetë punonjësit përmes vetë-menaxhimit të punëtorëve, megjithëse me mbikëqyrjen shtetërore që diktonte faturat e pagave dhe punësimin dhe shkarkimin e menaxherëve. Lufta pushtuese dhe çlirimtare në Luftën e Dytë Botërore e la të shkatërruar infrastrukturën e Jugosllavisë. Edhe pjesët më të zhvilluara të vendit ishin kryesisht rurale dhe industria e vogël që kishte vendi u dëmtua ose u shkatërrua në masë të madhe. Papunësia ishte një problem kronik për Jugosllavinë: shkalla e papunësisë ishte ndër më të lartat në Evropë gjatë ekzistencës së saj dhe ato nuk arritën nivele kritike para viteve 1980 vetëm për shkak të valvulës së sigurisë të siguruar nga dërgimi i një milion punëtorëve mysafirë çdo vit në në vendet e zhvilluara industriale në Evropën Perëndimore. Largimi i jugosllavëve që kërkonin punë filloi në vitet 1950, kur individët filluan të rrëshqasin përtej kufirit në mënyrë të paligjshme. Në mesin e viteve 1960, Jugosllavia hoqi kufizimet e emigrimit dhe numri i emigrantëve u rrit me shpejtësi, veçanërisht në Gjermaninë Perëndimore. Në fillim të viteve 1970, 20% e fuqisë punëtore të vendit ose 1.1 milion punëtorë ishin të punësuar jashtë vendit. Ky ishte gjithashtu një burim kapitali dhe valutë të huaj për Jugosllavinë.

Për shkak të neutralitetit të Jugosllavisë dhe rolit të saj udhëheqës në Lëvizjen e Jo-Angazhimeve, kompanitë jugosllave eksportonin në tregun perëndimor dhe atë lindor. Kompanitë jugosllave kryen ndërtimin e një sërë projektesh të mëdha infrastrukturore dhe industriale në Afrikë, Evropë dhe Azi. Në vitet 1970, ekonomia u riorganizua sipas teorisë së punës shoqëruese të Edvard Kardelj, në të cilën e drejta për vendimmarrje dhe pjesë në fitimet e kooperativave të drejtuara nga punëtorët bazohet në investimin e punës. Të gjitha kompanitë u shndërruan në organizata të punës së asociuar. Organizatat më të vogla, bazë të punës së asociuar, përafërsisht korrespondonin me një kompani të vogël ose një departament në një kompani të madhe. Këto u organizuan në ndërmarrje të cilat nga ana e tyre u bashkuan në organizata të përbëra të punës së asociuar, të cilat mund të ishin kompani të mëdha apo edhe degë të tëra industrisë në një zonë të caktuar. Pjesa më e madhe e vendimmarrjes ekzekutive bazohej në ndërmarrje, kështu që këto vazhduan të konkurronin në një masë, edhe kur ishin pjesë e një organizate të njëjtë të përbërë.

Në praktikë, emërimi i menaxherëve dhe politikat strategjike të organizatave të përbëra, në varësi të madhësisë dhe rëndësisë së tyre, shpesh i nënshtroheshin ndikimit politik dhe personal. Për t'u dhënë të gjithë punonjësve të njëjtën qasje në vendimmarrje, organizatat bazë të punës së asociuar u aplikuan edhe në shërbimet publike, duke përfshirë shëndetin dhe arsimin. Organizatat bazë zakonisht përbëheshin nga jo më shumë se disa dhjetëra njerëz dhe kishin këshillat e tyre të punëtorëve, pëlqimi i të cilëve nevojitej për vendimet strategjike dhe emërimin e drejtuesve në ndërmarrje ose institucione publike.

Ka pasur inflacione të shfrenuara të çmimeve të pagave, rënie të konsiderueshme të impianteve kapitale dhe mungesa të konsumatorëve, ndërkohë që hendeku i të ardhurave midis rajoneve më të varfra jugore dhe rajoneve veriore relativisht të pasura të vendit ka mbetur. Sistemi i vetëmenaxhimit stimuloi ekonominë inflacioniste që nevojitej për ta mbështetur atë. Ndërmarrjet e mëdha shtetërore vepronin si monopoliste me akses të pakufizuar në kapitalin që ndahej sipas kritereve politike. Kriza e naftës e vitit 1973 zmadhoi problemet ekonomike, të cilat qeveria u përpoq t'i zgjidhte me një huamarrje të gjerë të huaj. Megjithëse veprime të tilla rezultuan në një normë të arsyeshme rritjeje për disa vite (GNP u rrit me 5.1% në vit), një rritje e tillë ishte e paqëndrueshme pasi norma e huamarrjes së huaj u rrit me një normë vjetore prej 20%.

Pas viteve të 70-ta relativisht të begata, kushtet e jetës u përkeqësuan në Jugosllavi në vitet 1980 dhe u reflektuan në normat e larta të papunësisë dhe inflacionit. Në fund të viteve 1980, shkalla e papunësisë në Jugosllavi ishte mbi 17%, me 20% të tjerë të nënpunësuar; me 60% të të papunëve nën moshën 25 vjeç. Të ardhurat personale neto reale ranë me 19,5%. GDP nominale për frymë e Jugosllavisë me çmime aktuale në dollarë amerikanë ishte 3,549 dollarë në vitin 1990. Qeveria qendrore u përpoq të reformonte sistemin e vetë-menaxhimit dhe të krijonte një ekonomi tregu të hapur me pronësi të konsiderueshme shtetërore të fabrikave të mëdha industriale, por grevat në fabrikat kryesore dhe hiperinflacioni penguan përparimin.

Luftërat në Jugosllavi dhe humbja e tregut, si dhe keqmenaxhimi dhe/ose privatizimi jotransparent, sollën telashe të mëtejshme ekonomike për të gjitha ish-republikat e Jugosllavisë në vitet 1990.

Monedha jugosllave ishte dinari jugosllav.

Politika

Kushtetuta

Kushtetuta Jugosllave u miratua në vitin 1946 dhe u ndryshua në 1953, 1963 dhe 1974. Lidhja e Komunistëve të Jugosllavisë fitoi zgjedhjet e para dhe mbeti në pushtet gjatë gjithë ekzistencës së shtetit. Ajo ishte e përbërë nga parti individuale komuniste nga çdo republikë përbërëse. Partia do të reformonte pozicionet e saj politike përmes kongreseve partiake në të cilat delegatët nga secila republikë përfaqësoheshin dhe votoheshin për ndryshimet në politikën e partisë, e fundit prej të cilave u mbajt në vitin 1990. Parlamenti i Jugosllavisë njihej si Asambleja Federale e cila ishte vendosur në ndërtesën e cila aktualisht strehon parlamentin e Serbisë. Asambleja Federale ishte e përbërë tërësisht nga anëtarë komunistë. Udhëheqësi kryesor politik i shtetit ishte Josip Broz Tito, por kishte disa politikanë të tjerë të rëndësishëm, veçanërisht pas vdekjes së Titos. Në vitin 1974, Tito u zgjodh President i përjetshëm i Jugosllavisë. Pas vdekjes së Titos në vitin 1980, posti i vetëm i presidentit u nda në një presidencë kolektive, ku përfaqësuesit e secilës republikë në thelb do të formonin një komitet ku do të trajtoheshin shqetësimet e secilës republikë dhe prej tij do të zbatoheshin qëllimet dhe objektivat e politikës kolektive federale. Kreu i presidencës kolektive ndërrohej ndërmjet përfaqësuesve të republikave. Kryesia kolektive konsiderohej kreu i shtetit të Jugosllavisë. Presidenca kolektive përfundoi në vitin 1991, pasi Jugosllavia u shpërbë. Në vitin 1974, ndodhën reforma të mëdha në kushtetutën e Jugosllavisë. Ndër ndryshimet ishte edhe ndarja e brendshme e diskutueshme e Serbisë, e cila krijoi dy krahina autonome brenda saj, Vojvodinën dhe Kosovën. Secila prej këtyre krahinave autonome kishte fuqi votuese të barabartë me atë të republikave, por në mënyrë retroaktive ato morën pjesë në vendimmarrjen serbe si pjesë përbërëse e RS së Serbisë.

Njësitë federative

Artikulli kryesor: Ndarjet administrative të Jugosllavisë

Brenda, federata jugosllave ishte e ndarë në gjashtë shtete përbërëse. Formimi i tyre filloi gjatë viteve të luftës dhe u finalizua në vitet 1944-1946. Ato fillimisht u caktuan si shtete të federuara, por pas miratimit të Kushtetutës së parë federale, më 31 janar 1946, ato u quajtën zyrtarisht republikat popullore (1946–1963), dhe më vonë republikat socialiste (nga viti 1963 e tutje). Ato janë përcaktuar me kushtetutë si të barabarta reciproke në të drejta dhe detyra brenda federatës. Fillimisht pati iniciativa për krijimin e disa njësive autonome brenda disa njësive federale, por kjo u zbatua vetëm në Serbi, ku u krijuan dy njësi autonome (Vojvodina dhe Kosova) (1945).

Sipas rendit alfabetik, republikat dhe krahinat ishin:;Republikat:

1. Republika Socialiste e Serbisë - tani:Serbia , shtet i pavarur
2. Republika Socialiste e Kroacisë - tani:Kroacia , shtet i pavarur
3. Republika Socialiste e Sllovenisë - tani:Sllovenia , shtet i pavarur
4. Republika Socialiste e Bosnjës dhe Hercegovinës - tani:Bosnja dhe Hercegovina , shtet i pavarur
5. Republika Socialiste e Maqedonisë - tani:Ish Republika Jugosllave e Maqedonisë, shtet i pavarur
6. Republika Socialiste e Malit të Zi - tani:Mali i Zi , shtet i pavarur

Krahinat

1. Krahina Socialiste Autonome e Kosovës - tani: Kosova, shtet i pavarur
2. Krahina Socialiste Autonome e Vojvodinës

Demografia

Gjuhët

Popullsia e Jugosllavisë fliste kryesisht tri gjuhë: serbokroatisht, sllovenisht dhe maqedonisht. Serbokroatishtja flitej nga popullsitë në republikat e federuara të RS Serbisë, RS Kroacisë, RS Bosnjë dhe Hercegovinës dhe RS Malit të Zi – gjithsej 17 milionë njerëz deri në fund të viteve 1980. Sllovenishtja flitej nga afërsisht 2 milionë banorë të RS Sllovenisë, ndërsa maqedonishtja flitej nga 1,8 milionë banorë të RS Maqedonisë. Pakicat kombëtare përdorën gjithashtu gjuhët e tyre, me 506,000 që flisnin hungarisht (kryesisht në KSA të Vojvodinës), dhe 2,000,000 persona që flisnin shqip në RS të Serbisë (kryesisht në KSA të Kosovës), RS të Maqedonisë dhe RS të Mali të Zi. Në një masë më të vogël flitej edhe turqishtja, rumanishtja (kryesisht në KSA të Vojvodinës) dhe italishtja (kryesisht në Istria dhe pjesë të Dalmacisë). Shqiptarët jugosllavë, pothuajse ekskluzivisht gegë, zgjodhën të përdornin gjuhën standarde të unifikuar të Shqipërisë, kryesisht të bazuar në toskërishten (një dialekt tjetër), për arsye politike. Të tre gjuhët kryesore i përkasin të gjitha grupit të gjuhëve sllave të jugut dhe kështu janë të ngjashme, duke lejuar shumicën e njerëzve nga zona të ndryshme të kuptojnë njëri-tjetrin. Intelektualët kryesisht i njihnin të trija gjuhët, ndërsa njerëzve me mjete më modeste nga SR Sllovenia dhe SR Maqedonia iu dha mundësia të mësonin serbokroatisht gjatë shërbimit të detyrueshëm në ushtrinë federale. Vetë serbo-kroatishtja përbëhet nga tre dialekte, shtokaviane, kajkaviane dhe çakaviane, ku gjuha shtokaviane përdoret si dialekti standard zyrtar i gjuhës. Serbokroatishtja zyrtare (shtokaviane), ndahej në dy variante të ngjashme, varianti kroat (perëndimor) dhe ai serb (lindor), me dallime të vogla që i dallonin të dyja. Dy alfabete të përdorura në Jugosllavi ishin: alfabeti latin dhe shkrimi cirilik. Të dy alfabetet u modifikuan për t'u përdorur nga serbo-kroatishtja në shekullin e 19-të, kështu që alfabeti latin serbo-kroat njihet më afër si alfabeti latin i Gajt, ndërsa ciriliku përmendet si alfabeti cirilik serb. Serbokroatishtja përdor të dy alfabetet, sllovenishtja përdor vetëm alfabetin latin dhe maqedonishtja përdor vetëm alfabetin cirilik. Variantet boshnjake dhe kroate të gjuhës përdorën ekskluzivisht latinishten, ndërsa varianti serb përdorte latinisht dhe cirilik.

Referime

• Jović, Dejan (2009). Yugoslavia: A State that Withered Away (në anglisht). West Lafayette: Purdue University Press. ISBN 978-1-55753-495-8.
• Petranović, Branko (2002). The Yugoslav Experience of Serbian National Integration (në anglisht). Boulder: East European Monographs. ISBN 978-0-88033-484-6. Arkivuar nga origjinali më 8 prill 2023. Marrë më 25 tetor 2020.