Komuna e Prizrenit

Prizren
Prizren
	Pamje të ndryshme nga Prizreni
Popullsia
• Gjithsej	178,112
Emri i banorëve	Prizrenas
{{{postal_code_type}}}	20000
Faqja zyrtare	Komuna Prizren

Komuna e Prizrenit është njësi administrative në pjesën jugore të Kosovës, me një sipërfaqe prej 640 km2 (5.94% të territorit të Kosovës) gjendet në jug-perëndim të Kosovës dhe me 76 vendbanime dhe me 178.112 banorë nga të cilët në Prizren janë rreth 120.000 banorë.

Territori i Komunës së Prizrenit me së shpeshti quhet: Ana e Prizrenit ose Bazeni i Prizrenit e më rrallë Rrafshi i Dukagjinit. Kufizohet me Komunat e Gjakovës, Rahovecit, Therandes, Shtërpces dhe Sharrit si dhe me Shqipërinë dhe Maqedoninë e Veriut (Iliridën).

Pak histori

Të dhënat arkeologjike lënë të kuptojnë, se ky territor ishte i banuar që nga antikiteti, kur njihej me emrin Theranda e në këtë trevë banonte një popullsi Dardane. Gjatë shek XI ishte qendër e rëndësishme qytetare, më 1019 Prizreni ishte seli e ipeshkevisë të perandorisë Bizantine. Gjatë shek XII-XIV u vendosën në këto treva pjesëtarët e popullsisë sllave. Në kohën e sundimit të mbretërve Dushan dhe Urosh, Prizreni që herë pas here selia e mbretërive të tyre.

Kushtet historike në periudhat e më hershme, pozita relativisht jo e mirë në raport me qendrat kryesore të komunikacionit dhe të konsumit, gjithashtu hapja jo e mjaftueshme me rajonet fqinje, Shqipërinë, Malin e zi, Iliriden, kanë bërë që Prizreni nuk i ka shfrytëzuar në mënyrë të mjaftueshme përparësit që i ka nga përbërja pedologjike e tokës, kushtet klimatike të klimes mesdhetare dhe kushtet hidrologjike për zhvillimin e bujqësisë dhe kushtet natyrore për zhvillimin e aktiviteteve turistike dhe rekreative. E gjithë kjo ka ndikim në strukturën ekonomike të Prizrenit. Profili fizik jep shenja që hapja e lidhjeve të komunikacionit me këto regjione fqinje është një nga qëllimet kryesore në strategjin e zhvillimit.

Gjeografia e demografia

Gjendet në lartësi mbidetare rreth 400 metra dhe disa maje të Sharrit kalojnë lartësinë 2000m të lartësis mbidetare. Klima e qytetit është jashtëzakonisht e Ilojllojshme. Në viset e ulta për shkak të ndikimit të klimës mesdhetare dhe verave shumë të nxehta të korrurat janë nder të parat në Europën juglindore me përparsit e pakrasuheshme për kulturat bujqsore: Hardhija e Rrushit, pemët dhe perimet. Në viset malore, dominon klima e alpeve, për q'arsye deri në qershor nëpër gropa mbeten sasit e debores me q'rast në mes të verës mund të zbardhohen majet e maleve. Pozita regjionalo-gjeografike e Prizrenit më së miri mund të shqyrtohet me analizën e pozitës së tij në relacion me Kosovën, rrafshin e Dukagjinit dhe rrafshin e Lumbardhit. Kosova përbëhet prej fushave të Kosovës dhe Dukagjinit. Ato janë të rrethuara pothuaj nga të gjitha me bjeshkë të larta dhe paraqesin një tërësi të ndarë qartas. Fushat e Kosovës dhe Dukagjinit janë në pjesën e mesme të gadishullit Ballkanik. Kosova dhe me të edhe rrethi i Prizrenit ka karakter tranzit ndërmjet regjioneve Panonike dhe Pontike në njërën anë dhe regjionit të Egjeut-Adriatikut në anën tjetër.

Këto lidhje tranzite mundësuan fushat, rrafshet e lumenjve dhe kalimet mai. Gre ndërmjet tyre në të cilat si lidhje natyrore të lëvizjes së lehtë ishin dhe janë rrugët e komunikacionit. Komuna e Prizrenit në veri kufizohet me komunat e Therandes dhe Rahovecit, në jug me komunën e Sharrit, në lindje me komunën e Shtërpcës dhe në perëndim me kufirin e Republikës së Shqipërisë.

Ekonomia

Ekonomia e komunës së Prizrenit është kryesisht bazuar në bujqësi, tregti, ndërtim dhe përpunimit të ushqimit - të gjitha ndërmarrje private. Ka disa 5,200 biznese të regjistruara private që operojnë në komunë.

Ky Iloj i konfiguradonit krijon parakushte për pasuri dhe ne resurset tjera, si:

- Në bazë të sasisë së ujit është një ndër vendet më të pasura.

- Kjo pozitë krijon të gjitha parakushtet për zhvillimin e kulturave bujqesore, blegtorisë, industrisë ushqimore dhe të turizmit në bazë të modelit të Austrisë, Sllovenisë, Zvicrës.

- Përmes anës së Prizrenit kalon rruga më e shkurter qe bashkon pjesën qendrore të gadishullit Ballkanik me detin Adriatik. Kjo rrugë, e dia për arsye politike nga e kaluara sot nuk ka rëndësi aq të madhe, është një rast i mire që me valorizimin e saj te shfrytzohen të gjitha përparsit e saj, duke mare parasysh që në të kaluarën ka pas ndikim primar në zhvillimin e Prizrenit.

Bujqësia
Agrobiznesi
Prodhimi i Verës
Shoqatat Afarsite

Demografia

Artikulli kryesor: Ardhacakët në Komunën e Prizrenit

Viti/Etnia	Shqiptarë	%	Boshnjakë	%	Serbë	%	Turq	%	Romë	%	Të tjerë	%	Total
Përbërja etnike
1970	141.591		9.890		9.950		7.227	4,1	3.963		1.259
1998	n/a	n/a	38.500	n/a	8.839	n/a	12.250	n/a	4.500	n/a	n/a	n/a	n/a
Jan. 2000	192.531	80,9	9.500	8,9	258	0,1	12.250	5,2	4.500	1,9	n/a	n/a	236.000
Mars 2001	181.748	81,9	22.000	9,9	252	0,1	12.250	5,5	5.424	2,4	n/a	n/a	221.674
maj 2002	182.000	79,6	29.369	12,8	197	0,09	11.965	5,2	4.400	1,9	550	0,25	228.481
dhjetor 2002	180.176	81,6	21.266	9,6	194	0,09	14.050	6,4	5.148	2,3	n/a	n/a	221.374
Burimi: For 1991: Census data, Federal Office of Statistics in Serbia (figures to be considered as unreliable). 1998 and 2000 minority figures from UNHCR in Prizren, January 2000. 2000 Kosovo Albanian figure is an unofficial OSCE estimate January-March 2000. 2001 figures come from German KFOR, UNHCR and IOM last update March 2, 2001. May 2002 statistics are joint UN, UNHCR, KFOR, and OSCE approximations. December 2002 figures are based on survey by the Local Community Office. All figures are estimates. Ref: OSCE (PDF Arkivuar 17 tetor 2015 tek Wayback Machine/HTML Arkivuar 12 nëntor 2014 tek Wayback Machine)

Vendbanimet

Rënditja	Emri	Nr.i banorëve	Meshkuj	Femra	Shqiptar	Serb	Turq	Boshnjak	Rom	Ashkali	Goran	Të tjerë.
1	Prizreni	180,119	101,166	72,958		47	8,833	4,914	2,666	800	576	204
2	Arbanë	25,175	14,500	10,675	4,816	0	0	220	172	186	0	2
3	Lubizhdë	5,982	3,058	2,924	4,224	5	237	1,286	48	0	75	107
4	Zhur	10.000	2,974	2,935	5,903	0	0	6	0	0	0	0
5	Korishë	5,279	2,705	2,574	5,279	0	0	0	0	0	0	0
6	Gjonaj	4,818	2,431	2,387	4,812	1	0	4	0	1	0	0
7	Hoçë e Qyteti	3,410	1,681	1,729	3,409	0	0	1	0	0	0	0
8	Romajë	2,747	1,377	1,370	2,747	0	0	0	0	0	0	0
9	Lubizhdë e Hasit	2,719	1,410	1,309	1761	2,719	0	0	0	0	0	0
10	Piranë	2,417	1,255	1,162	2,216	0	0	0	0	201	0	0
11	Kushnin	2,110	1,048	1,062	2,110	0	0	0	0	0	0	0
12	Lubinjë e Epërme	1,925	981	944	0	0	0	1873	0	0	1	51
13	Zym	1,782	920	862	1782	0	0	0	0	0	0	0
14	Vlashnjë	1,700	848	852	1,699	0	0	1	0	0	0	0
15	Atmaxhë	1,685	867	818	1684	1	0	0	0	0	0	0
16	Krajk	1,676	872	804	1,676	0	0	0	0	0	0	0
17	Lubiqevë	1,602	779	823	1602	0	0	0	0	0	0	0
18	Poslishtë	1,520	740	780	1520	0	0	0	0	0	0	0
19	Billushë	1,495	781	714	1493	0	0	2	0	0	0	0
20	Nashec	1,379	717	662	1,379	0	0	0	0	0	0	0
21	Gërnçar	1,318	665	653	27	0	6	1,285	0	0	0	0
22	Lubinjë e Poshtme	1,227	609	618	32	0	0	1178	0	0	0	17
23	Lutogllavë	1,218	630	588	1218	0	0	0	0	0	0	0
24	Petrovë	1,194	605	589	1,914	0	0	0	0	0	0	0
25	Shpenadi	1,168	614	554	432	1089	0	0	0	58	0	0
26	Landovicë	1,149	581	568	1,038	0	0	1	0	110	0	0
27	Randobravë	1,142	569	573	1142	0	0	0	0	0	0	0
28	Mushnikovë	1,133	580	553	939	47	0	143	0	0	0	4
29	Skorobishtë	1,128	577	581	825	0	0	303	0	0	0	0
30	Manastiricë	1,107	550	557	317	0	0	0	1106	0	0	1
31	Pllanjan	1,104	582	522	298	13	4	7	1080	0	0	0
32	Karashëngjergj	1,099	563	536	1097	2	0	0	0	0	0	0
33	Mazrekë	1,077	549	528	1,077	0	0	0	0	0	0	0
34	Medvec	1,062	529	533	1046	0	0	0	0	16	0	0
35	Reçan	951	478	473	3	0	2	944	0	0	0	2
36	Krushë e Vogël	937	421	516	923	0	0	0	0	15	0	0
37	Grazhdanik	884	442	442	879	0	0	0	2	3	0	0
38	Kabash i Hasit	882	459	423	881	0	0	1	0	0	0	0
39	Caparc	848	436	412	820	0	0	0	0	28	0	0
40	Zojz	828	412	416	813	0	0	0	0	15	0	0
41	Shkozë	788	405	383	785	0	0	2	0	0	1	0
42	Malësi e Re	742	394	348	742	0	0	0	0	0	0	0
43	Pouskë	684	367	317	0	0	0	684	0	0	0	0
44	Pllanejë	681	341	340	681	0	0	0	0	0	0	0
45	Sërbicë e Poshtme	674	351	323	602	0	0	2	39	31	0	0
46	Vërmicë	661	327	334	661	430	0	0	0	0	0	0
47	Dedaj	619	318	301	616	0	3	0	0	0	0	0
48	Nebregoshtë	579	288	291	2	0	0	577	0	0	0	0
49	Lukinaj	558	297	261	558	0	0	0	0	0	0	0
50	Muradem	515	270	245	515	0	0	0	0	0	0	0
51	Kojushë	509	264	245	506	0	0	0	0	3	0	0
52	Dobrushtë	495	262	233	495	0	0	0	0	0	0	0
53	Velezhë	460	243	217	460	0	0	0	0	0	0	0
54	Jeshkovë	434	223	211	434	0	0	0	0	0	0	0
55	Tupec	398	202	196	398	0	0	0	0	0	0	0
56	Smaç	375	190	185	374	1	0	0	0	0	0	0
57	Jabllanicë	351	177	174	0	0	1	346	0	0	0	0
58	Llokvicë	339	173	166	1	5	0	333	0	0	0	0
59	Novosellë	309	167	142	17	0	0	243	0	0	0	49
60	Gornjasellë	292	152	140	12	9	0	268	0	0	0	3
61	Gorozhup	290	144	146	289	0	0	1	0	0	0	0
62	Sërbicë e Epërme	179	88	91	179	0	0	0	0	0	0	0
63	Drajçiq	151	70	81	30	26	0	95	0	0	0	0
64	Trepetnicë	138	68	70	133	0	0	0	0	5	0	0
65	Leskovec	134	67	67	134	0	0	0	0	0	0	0
66	Struzhë	42	60	102	0	0	0	0	0	0	0	0
67	Novak	88	47	41	57	31	0	0	0	0	0	0
68	Sredskë	69	40	29	9	58	2	0	0	0	0	0
69	Milaj	37	19	18	37	0	0	0	0	0	0	0
70	Lez	2	1	1	2	0	0	0	0	0	0	0
71	Dojnicë	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
72	Kabash	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
73	Kushtendil	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
74	Kobajë	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
75	Vërbiçan	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
76	Zhivinjan	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-

Rënditja	Emri	Nr.i banorëve	Meshkuj	Femra	Shqiptar	Serb	Turq	Boshnjak	Rom	Ashkali	Goran	Të tjerë.
Gjithsej	Zona Urbane	94,517	46,884	47,633	75,966	47	8,833	5,134	2,838	983	578	135
Gjithsej	Zona Rurale	83,264	42,292	40,972	70,133	190	258	11,762	61	532	77	251
Gjithsej	name e Prizrenit	177,781	89,176	88,605	146,099	237	9,091	16,896	2,899	1,518	655	386

Arsimi

Në Komunën e Prizrenit ka 48 shkolla fillore me 29.879 nxënës dhe 1.565 mësues, gjashtë shkolla të mesme me 9.397 nxënës dhe 504 mësues, ndërsa kopshtet janë private. Në qytetin e Prizrenit është një universitet publik që ofron ligjërata në gjuhën shqipe, boshnjake, dhe turke.

Kultura

Shiko dhe Objektet fetare në Prizren

Prizreni ndër shekuj njihet si qytet i kulturës dhe i traditës. Qysh në shek. XV-XVI, Prizreni filloi të kultivojë vlera origjinale. Në këtë kohë u hap biblioteka e parë në Kosovë (nga Suzi Qelebia). Si një qytet me larmi kulturash, ishte qender jo vetem e kulturës shqiptare, por edhe të popujve tjerë që jetonin në këtë rajon.

Punimet artizanale të zejtarëve prizrenas janë të njohura edhe sot për vlerat e tyre të larta. Arkitektura orientale e bën sot Prizrenin qytetin më të bukur dhe më të vizituar në Kosovë. Pjesa e vjetër e qytetit ende është në stilin e shekujve të kaluar, ndërsa Kalaja antike i rri mbi kokë, duke ja rritur bukurinë gjithë këtij peisazhi.

Qysh pas Lidhjes Shqiptare të Prizrenit, e sidomos gjatë shek. XX Prizreni u bë qendër kulturore e gjithë rajonit të Kosovës.

Shkollat e para te pergjitheshme, por edhe ato te profilizuara u hapen në Prizren. Shoqerite kulturore, sic është SHKA "Agimi" e mbajten te gjalle vazhdimisht jeten kulturore të qytetit. Këtë primat kulturor e forconte edhe roli i kryeqytetit te Kosoves, që Prizreni e kishte deri ne vitin 1947.

Edhe gjatë kohes se okupimit (1981-1999) kultura prizrenase mbijetoi, megjithese me veshtiresi te shumta. Festivali i kenges se vjeter qytetare "Zambaku i Prizrenit" për çdo vit mbledh kengetar nga te gjitha trojet Shqiptare. "DOKUFest" është nje festival nderkombetar i filmit dokumentar, i cili viteve te fundit ka fituar reputacion te madh edhe jashte Kosoves.

Pas luftës shume aktivitete u ringjallen, por megjithate në krahasim më të kaluaren, qyteti i Prizrenit është perfshire ne "semundjen mbarekosovare" ku kultures po i kushtohet shume pak kujdes.

Para masave të dhunëshme serbe të viteve 1981-1999 dhe Lufta e Kosovës, komuna e Prizrenit ka pasur 7 biblioteka publike me gjithsejtë 82.293 libra. Biblioteka kryesore në Prizren ka pasur 54.462 libra, ndërsa degët në Velezhë, Zhurë,Therandë, Lubizhdë dhe Mamushë kanë pasur 27.831 libra. Megjithë faktin se edhe Prizreni ka qenë në gjendje lufte, fatmirësisht, bibliotekat kanë mbijetuarr nga shkatërrimi. Por gjërat e bibliotekave në Zhurë, Zymë dhe Mamushë kanë qenë shpënë në bibliotekën kryesore dhe ato ende nuk janë vënë në punë.

Politika

Prizreni ka të zhvilluar strukturen politike sikurse pjesa tjeter e Kosoves. Partite me te medha Shqiptare te Kosoves janë të perfaqesuara ne Kuvendin Komunal, ku perqindjen më të madhe e ka PDK, para LDK-se dhe AAK-se. Por politika prizrenase ka nje karakteristike tjeter: në kёtё qytet janë të bazuara dy partite me të medha te minoriteteve ne Kosove, atij Turk dhe Bosanë, të cilat ne KK te Prizrenit janë te perfaqesuara ne perqindje me te larte sesa ne nivelin qendror.

Të tjera

Telekomunikacioni
Transporti

Prizreni është ure lidhese ne mes te Kosoves dhe Shqipërise, si për fushen e Kosoves ashtu edhe për Rrafshin e Dukagjinit.

Ushtria

Gjate luftes se fundit ne Kosove, edhe rajoni i Prizrenit ka qene i perfshire nga luftimet. Shume njesi te UÇK-se kane operuar ne kete zone e cila është quajtur "Zona Operative e Pashtrikut".

Pushime

Prizreni është rajoni me turistik ne Kosove, si brendia e qytetit, ashtu edhe rrethinat e tij. Stili i vjeter i ndertimit dhe ruajtja e ketyre vlerave i japin pushuesit shume atraksione qё pak vende tjera ne Kosove mund ti ofrojne. Vende te vitueshme jane kompleksi muzeal i Lidhjes se Prizerenit, xhamia nё qender tё qytetit si edhe kisha katolike ku ndodhet piktuare e Huniadit dhe e Senderbeut. Gjithashtu, afersia mё malin e Sharrit (Prevallë dhe Brezovicë) por edhe komplekset te restoranteve dhe hoteleve tё Vermices, e bejne Prizrenin qytetetin me te populluar ne Kosove, sidomos gjate festave.

Shih edhe

Burim i të dhënave

Lidhje të jashtme

KK Prizren
Sofra Prizrenase - Faqe Prizrenase

IFLA - International Federation of Library Associations and Institutions Arkivuar 15 tetor 2008 tek Wayback Machine - raport para dhe pas luftës - anglisht

Sistemi shtetrorë në Kosovë

Stema e shtetit

Deklarata	Kushtetuta	Republika e Kosovës	SHPK	TMK
Gjykata	Kuvendi	Kryetari	Qeveria	Shërbimet
Komunale : Artana · Dardana · Deçani · Sharri · Drenasi · Ferizaj^* · Fushë Kosova · Gjakova^* · Gjilani^* · Graçanica · Hani Elezit^** · Burimi · Juniku · Kaçaniku · Klina · Kllokoti · Albaniku · Lipjani · Malisheva · Mamusha · Mitrovica^* · Kastrioti · Parteshi · Peja^* · Podujeva · Prishtina^* · Prizreni^* · Rahoveci · Ranillugu · Shtërpca · Shtime · Skënderaj · Theranda · Vitia · Vushtrria · Zubin Potoku · Zveçani Rajonale : Gjakova · Gjilani · Mitrovica · Peja · Prizreni · Prishtina · Ferizaj

Punoi:Altin Hoxha Instagram:@thereal_skifteri

        Link Instagram:

https://instagram.com/thereal_skifteri?igshid=1dl0m4jmews6v