Wikipedia

Wikipedia:Projekti Fjalori/Muzikë

< Wikipedia:Projekti Fjalori
(Përcjellë nga Wikipedia:Fjalori i termave të përdorura në muzikë)
Ju gjendeni në vitrinën e projektit Fjalori, një projektfaqe ndihmëse kjo në Wikipedia. Për fjalorin teknik shiko faqen e titulluar Fjalorthi, kurse për fjalorin e gjuhës shqipe shiko projektin Wiktionary
Rifresko memorien e serverit Për Muzikë shiko më shumë në projektin "Wiktionary"
Ky projekt ndihmës për redaktorët në Wikipedia shërben për mbledhjen e fjalëve dhe shprehjeve frazeollogjike nga fusha të ndryshme, të cilat përdoren në fjalorin e përditshëm. Grupi i punës që merret me projektin e gjuhësisë, pasi i pastron ato nga fjalët vulgare bën bartjen e tyre për te fjalori i gjuhës shqipe..
Si funksionon? Shtypni shkronjën pranë numrave rendorë të seksioneve (titujve) dhe shkruajeni fjalën në fushën që do të hapet.
Pasi të keni shtypur Kryej ndryshimet është bërë futja në regjistër. Paraqitja e ndryshimit bëhet automatikisht në disa fleta që përdoren për sortime sipas lëndëve dhe sipas shkronjave.
Lexo : A B C Ç D Dh E Ë F G Gj H I J K L Ll M N Nj O P Q R RR S Sh T TH U V X Xh Y Z Zh / W Lart

Hape seksionin për germën :
A B C Ç D Dh
E E F G Gj H
I J K L Ll M
N Nj O P Q R
Rr S Sh T Th U
V X Xh Y Z Zh
Terminologji profesionale
W
Udhëzime
  • Shiko këtu udhëzimet për projektin
  • Shiko disktimet këtu për këtë faqe
PF sipas:
fushave alfabetit

Gjuhë dhe Letërsi
Arkeologjia
Arsimi
Baleti
Biznes
Ekonomia
Film
Fizika
Informatika
Interneti
Inxhenieria
Judikatura
Kimia
Komunikacioni
Kopshtaria
Kuzhina
Matematika
Mitologjia
Mjekësia
Muzika
Piktura
Gjeografia
Biologjia

A
B
C
Ç
D
Dh
E
E
F
G
Gj
H
I
J
K
L
Ll
M

N
Nj
O
P
Q
R
Rr
S
Sh
T
Th
U
V
X
Xh
Y
Z
Zh

Fjalori/Muzikë/Lista&action=edit Lista nga kjo fushë:

Wikipedia:Projekti Fjalori/Muzikë/Lista

Lista të tjera:

Papëve
Radio Televizioneve
Skulpturave
Aparateve elektrike
Aktorëve
Biografive
Drejtimeve muzikore
Elementeve të ndërtimtarisë
Festave fetare
Festave ndërkombëtare
Filmave
Filmave shqip
Insekteve
Kafshëve
Kafshëve të egra
Këngëtarëve dhe grupeve shqiptare
Librave
Sporteve
Video lojrave
Automjeteve
Motove kombëtare
Lista e produkteve ushqimore
Lista e programeve për PC
Përvjetoreve historike
Shfaqjeve teatrale
Shteteve
Teknologjive
Universiteteve
Bimëve
Botuesve shqiptarë
Emrave shqiptarë (f)
Emrave shqiptarë (m)
Festave
Filmave
Bibliotekave
Fushat
Personalitetve shqiptare
Shkrimtarëve shqiptar
Wikipedias

Kategoria "Muzikë" e artikujve në Wikipedia

A

  • Absolute
  1. Absolute Musik - Muzik, që qëndronë në vete si "formë lëvizëse tonike" (E. Hanslick) dhe që për dallim nga muzika e programuar dhe muzika e praktikuar nuk është e lidhur për asgjë jomuzikore (ndër tjera: vjersha, vallëzim).[1]
  • A cappella
    1. - {Kor} Këndim pa përcjelle nga veglat muzikore.[2]
  • Acarja
    1. Acarja është një lloj zile që u varret në qafë kafshëve zakonisht qengjave dhe kecave. [3]
  • Accompagnato
    1. - formë e shkurtë për Recitativo accompagnato.[2]
  • Accompagnement
    1. - përcjelja instrumentale e një melodie të zërit.[1]
  • Aerofonia
    1. Aerofonia është një kategori e instrumeneve muzikore që si karakteristik kanë nxjerrjen e tingujve prej vibracioneve të frymës mbi instrumentin.[3]
  • AFB
    1. Ansambli i Folklorit Burimor.[3]
  • Agonotet
    1. term
  • Ahengu
    1. Ahengu është pjesë e rëndësishme e repertorit të muzikës popullore të qyteteve shqiptare të Gegërisë.[3]
  • A.K.V.P
    1. shkurtesa për Ansambli i Këngëve dhe Valleve Popullore #1
  • Akordi
    1. Akordimi është një veprim i përbërë me të cilin kuptohen dy e më tepër veprime të pëlqyera ndërmjet veti në atë mënyrë që krijohet një rrjedhëshmëri e veprimeve për kryerjen e një pune.[3]
    2. Akkord - bashkë tingëllima e së paku tre zërave me lartësi të ndryshme zëri.; sipas kuptimit të mësimeve të harmonisë klasike, forma themelore e Akkoed-it përbëhet nga zëri themelorë, nga Tert-i dhe nga Quinte, në C-Dur po ashtu në zërin C-E-G; po nëse zërat e këtij, të ashtuquajturi akord themelorë ndërrohen ashtu që zëri themelorë shtyhet lartë (E-G-C) e gjatë kësaj ndryshojnë intervalet e mardhënieve, atëherë flitet për Sextakkord; po nëse Quinte-i burimorë tenton si zë më i thellë (G-C-E) atëherë krijohet i ashtuquajturi Quartsextakkord.[1]
  • Albania
    1. Albanian Phonograph Records - apo shkurt A.P.R është shoqëria e parë diskografike shqiptare jashtë vendit e që ka regjistruar muzikë popullore shqiptare.[3]
  • Alla
    1. Allashqiptarçe - janë veprimet, dukurit apo prodhimet e ndryshme karakteristike shqiptare të kualitetit të lartë.[3]
    2. alla breve - dhënia e taktit, që tregon se njësia numerike gjegjësisht e ramja themelore e dirigjentit tek 4/4 e taktit nuk është e katërta por duhet të jetë gjysmë nota. Me çka krijohet një tempo e rrjedhëshme por që nuk do të thotë gjitësesi të jetë e shpejtë.[2]
  • Aleatorik
    1. - (nga lat. alea: zari kubik} Term na muzika e re: Pjesë të një vepre që mbesin tek kompozitori ose shfaqja i lihet rastësisë.[2]
  • Allemande
    1. - nga frëngjishtja, danse allemande (=vallëzim) së pari ishte temë për tregimin e vallëzimit gjerman i cili më vonë u kthye si pjesë e një Suite që zëvendësonte Pavane-t, me një vallzim obortar mendjemadh e të ngadalëshem.[1]
  • Alt
    1. - zëri i dytë më i lart një rradhë me katër zëra; Sot, zakonisht zëri i thellë i femrave, në të kalueren për këtë qëllim merreshin çuna, burra ose hadumët.[2]
  • Alteration
    1. - zmadhimi ose zvoglimi i një toni për një gjysmë hapi të tonit; rezulltati i saj është Chromatik. Shiko Chromatic.[2]
  • Altus - Zëri Alt i luajtur(imituar) nga një mashkull.[2]
  • Alurimi
    1. Ulërima apo ulërimë është zëri që lëshonë Ujku.[3]
  • Ansambli
    1. Ansambli i Këngëve dhe Valleve Popullore - A.K.V.P është institucion artistik shtetëror në Shqipëri.[3]
    2. Ansambli Vokalo-Instrumental - A.V.I
  • Amane
    1. Amane është lloj klasifikimi letrarë i disa këngëve popullore shqiptare me ndikim oriental.[3]
  • Argosi
    1. pjesë e lahutës.[3]
  • Arie
    1. - pjesë e këndimit solo, e mbyllur në vete nga një farë zgjerimi , shpeshë tripjesëshe.[2]
  • Arioso
    1. - pjesë e këndimit solo e përcjellur nga orkestra pa ndonjë formë të dukshme me ariosen dhe elemente recitative.[2]
  • Arixhiçe
    1. term
  • Arshiki
    1. Arshiki është term që përdoret në muzikë dhe nënkuptonë vendin ku mbështeten telat e sharkisë.[3]
  • Asqerçe
    1. Asqer - nga osmanishtja, ushtar.[3]
    2. Asqerçe janë një llojë këngësh popullore tropojane në të cilat ju këndohet veprave ushtarake apo personave ushtarak në mënyrë malësorçe.[3]
  • Atonaliteat
    1. - muzikë që nuk ka lidhje në ndonjë lloj toni qendrorë dytësorë, i cili është shmangur me vetëdije në atonaliteat-in rigorozë.[2]

B

  • Bagaja* - pjesë e llautës
  • Banketi
  • Bakllama - instrumet
  • Ballad
    1. Ballad Opera- formë e hershme e Operette-s angleze.[2]
  • Bardhaçka - instrumet
  • Baritore - term
  • Bariton
    1. - zë i mesem mashkullor në mes të Tenor-it dhe Bass-it.[2]
  • Basi
    1. Bass - zëri më i thellë (mashkullor) në radhën katër zëshe.[2]
    2. Bassbariton - Bariton i thellë me karakter të basit.[2]
  • Basholl - shprehje që përdorin muzikatët për të ramjen/luajten në një vegel muziko popullore.
  • Batoqa* - pjesë e këmborës
  • Bejte - lloj këndimi si muzika rep kur shtyhen dy vetë
  • Belcanto
    1. - këndim i bukur, këndim ideal, te i cili kualiteti i dhënjes së zërit ka përparsi para kuptueshmërisë së tekstit dhe kënaq shprehjen dramatike.[2]
  • Beratçe - term
  • Bicula - instrument
  • Bilbili - instrument
  • Bipa - intrument
  • Bishnica - instrument
  • Bitonaliteat
    1. - përdorimi i njëkohëshem i dy lloj zërash.[2]
  • Bishtaniku* - pjesë e një instrumenti
  • Bitonia - term
  • Blude* - pjesë e një instrumenti
  • Bluese - lloj këndimi
  • Bobla - instrument
  • Buria - instrument
  • Borrohite - lloj këndimi
  • Braçi - instrument
  • Briri - instrument
  • Brizani - luajtësi në instrumentin Briri
  • Buçalli - pjesë e një instrumenti
  • Bugaria - instrument
  • Buffo
    1. - (ital.: përqeshëshe, komike) Shprehje treguese për një këngëtarë me shkollim të plotë (për dallim nga komiku) i cili luanë në një rol komik.[2]
    2. Buffo-Oper - emërtimi gjermanë për Opera buffa (shiko atje).[2]
  • Buja - instrument
  • Buria - instrument
  • Burgji* - pjesë e disa instrumeneve
  • Buzuku - instrument

C

  • Camunza - instrument
  • Cangana - instrument
  • Cantus firmus
    1. - luajtja e zërit udhëheqës të një melodie (Choral-e) veqëse ekzistuese më parë (- më së shpeshti me vlera të larta të notave), nga e cila rrjedhin me harmoni zërat tjerë në një vepër me shumë zëra.[2]
  • CD - shkurtes për compact disc një llojë bartësi të infomatave
  • Ciacona
    1. Ciacona (Chaconne) - form muzikore e cila ndërtohet mbi Bass të ripërsëritur disa herë gjegjësish i ndërtar mbi një skemë harmonie.[2]
  • Cicërima - lloj këndimi zogjësh
  • Cigona - instrument
  • Ciglina - instrument
  • Cingare - instrument
  • Cingerringa - instrument
  • Cinglata - instrument
  • Ciqja - instrumet
  • Citëra - instrument
  • Choral
  • - buronë nga këndimi i njëzëshem gregorian, më vonë kënga kishtare protestante e kënduar nga shoqëria në gup së bashku. [2]
  • Choroper
    1. - Oper, në të cilën Chor-i është bartësi kryesorë i veprimeve (ngjarjes).[2]
  • Cyli - instrument
  • Cluster
    1. - hardhi zërash; Akkord i zërave të dendur e nikoqire të cilët zakonisht nuk mund të dëgjohen të vetmuar.[2]
  • Comédie-ballet
    1. - shfaqja e një komedie klasike të folur nëpërmjet një numri të pjesëve muzikore (Arie, Rezitative, Tanznummern {=gjerm.: copë vallëzmi}).[2]
  • Commedia lirica
    1. - (ital.:komedi lirike) shprehje për të treguar një rastë të veçantë kur opera komike (G. Verdi Falstaff) kufizohet nga Opera buffa.[2]
  • Countertenor
    1. - shprehje angleze, treguese për këngëtarin i cili nëpërmjet zërit të kokës arrin deri në Alt ose në gjendje Sopran-e. Për të arritur këtë duhet që mundësisht ndërrimi i Register-it të mbetet i pa prekshëm. [2]
  • Couplet
    1. - (fran.: strofa) vjershë me shumë vargje ose Chanson (posaqërisht në Operette dhe Kabarette); anash saj edhe futja në një referent të një Rondos-it. [2]
  • Cungrana - instrumen
  • Curla - instrument
  • Cula - instrument

D

  • Dajre - instrumet
  • Da-capo-Arie
    1. - lloji më i rëndësishëm i Arie-ve në operat dhe Oratorium-et e shekullit XVII dhe XVIII; Me da capo (ital.:nga para) ose D.C tregohet shënimi në fund të pjesës B të një Arie-te, përsëritja e pjesës A ashtu që krijohet forma tri pjesëshe A-B-A'- . Ku, pjesa A (në italisht Da-capo-Arie) nënshtrohet disa herë, zakonisht nëpërmjet futjeve instrumentale të ashtuquajtura Riornelle.[2]
  • Darabuku - instrument
  • Darvira - instrument
  • Daulle - instrument
  • Dasma
  • Defi - instrumet (shiko Dajre)
  • Devolliçe - lloj këndimi
  • Diarja - instrument
  • Diatonik
    1. - marshimi i plotë i zërave me gjysmëm e hapit të hapit të zërit udhëheqës (shtatë shkallësh); për dallim nga zëri udhëheqës kromatik {dymbëdhjetë zërësh}.[2]
  • Diskografia - klasifikim
  • Disco - dukuri
  • Dissonanz
    1. - për dallim nga Konsonanz-a, shprehje për të treguar diçka fërkuese d.m.th bashkë tngëllim, e zërave që nuk shkojnë ose që nuk shkrihen aspak në një. [2]
  • Divani - term
  • Djalërishte - term
  • Dodekaphonie
    1. - shprehje nga greqishtja që tregon muzikën dymbëdhjet zëshe. Shiko atje.[2]
  • w:de:Drame héroique - (fran.:dramë heroike)
  • Dorca - pjesë e lahutës
  • Drama
    1. Dramma giocoso - (ital.:dramë ahengu, argëtimi). Me Dramma giocoso in musica tregohet Bufo-Oper-a italiane (posaqërisht tek Libretti von C. Goldoni), por edhe tek W.A. Mozart-i (Don Giovanni).[2]
    2. Dramma per musica - (dramë me muzikë) edhe si Dramma in musica në italishten e folur në shekullin XVII dhe XVIII. Po thuaj se identike me shprehjen 'Oper (ku dominon përmbajtja serioze). Më vonë u përshtatë për të treguar Kantate-t botërore.[2]
  • Dropullitçe - lloj këndimi
  • Dueti
    1. Duett - dy solo këndues; veqanërisht në opera paraqiten si çift i dashuruar.[2]
  • Dymbelek - instrument
  • Dyqah - term
  • Dyzeni - term

Dh

  • Dhamsuta - mitologji muzikore Dhedëgjuesë

E

Ë

F

  • Falsett
    1. - zëri mashkullorë i kokës (gjendja Sopran ose Alt-i).[2]
  • Favola in musica
    1. - (ital.:gjëgjëzë në muzik) nga gjinia letrare favola, treguese për operen italiane (C. Moneverdi, Orfeo).[2]
  • Fedhiti - instrument (shiko Fyelli )
  • Festivali
  • Festivali Folklorik Kombëtar - tubim
  • Festivali Folklorik Kombëtar i Gjirokastrës - tubim
  • Fërshëllima - term
  • Fieta - instrument (shiko Gjethi)
  • Fifisa - instrument (shiko Pipëza)
  • Filiçi - pjesë e një instrumenti
  • Filikacka - instrument (shiko Pipëza)
  • Finale
    1. - përfundimi i një skene ose një akti ose të veprës në tërsi, në të cilat pjesë figurat (e personazheve) kryesore paraqiten si një ansambel, shpeshë së bashku me Chor.[2]
  • Fishkarualli - pjesë e fyellit
  • Fleta - instrument
  • Folklori - term
  • Folk Area - tubim (festival) ndërkombëtarë
  • Folla - pjesë instrumenti
  • F’oll - instrument (shiko Fyelli )
  • Fytja - pjesë instrumenti
  • Fuga - instrument
    1. Fuge - teknik e vlersuar lart e kompozicionimt polifon, tek e cila i gjithë kompozicioni rrjedhë nga një Thema (Dux) e vetmume; nëse është shfaqur, atëher zëri i dytë e futë (në distancë prej një Quinte ose Quarte) Them-ën përsëri (pra tani thirret Comes). Kështu që Comes-i dhe nisja e temës hyrëse (Dux) e përcjellin njëra tjetrën në harmoni.; Fuge-ja me dy Thema quhet Doppelfuge.[2]
  • Fustani - pjesë e lahutës
  • Fuza - instrument
  • Fuzga - instrument
  • Fyelli

G

  • Gajdja - instrument
  • Gavarja - instrument
  • Gërreza - instrument
  • Gërnetë - instrument (shiko Klarineti)
  • Glyra - istrument
  • Grand
    1. Grand opéra - (fra.: Oper e Madhe) tip i operës franceze të shekulit XIX e ndikuar veqanërisht nga Spontini dhe Meyerbeer-i (në Gjermani u përvetësua si Grosse Oper); Veçori dalluese të saj, nga Drame lyrique, është nevoja (puna) shumë më e madhe për ndërtimin e kësaj (të madhes}.[2]
  • Grarishte - lloj këndimi
  • Gresi - pjesë e lahutës
  • Grupi - tubim
  • Gubgubi - instrument
  • Guri - instrument

H

  • Hallma - instruent (shiko Pipëza)
  • Harmonika - instrument
    1. Harmonik - në kuptim të përgjithëshëm: gjithësia e sistemeve rendore të muzikës, që ndahen me nga një dallim në mes të Konsonaz-es dhe Dissonanz-e; në kuptim të ngusht, tingëllima e përbashkët dhe e renditur e zërave; Akkorde-t dhe lidhjet e tyre në mes veti.[2]
  • Haut-Contre
    1. - zëri më i lart i burrave (gjendja Alt) në muzikën vokale franceze të shekujve XVI-XVIII. (Shiko dhe Countertenor) [2]
  • Hedhësi - term
  • Hinka - pjesë instrumenti
  • Historia
    1. Historische Oper - (gjermanisht) oper me shtjellime historike të politikës (është për t'u dalluar nga operat me shtjellime mitike dhe ato që shtjellojnë të tashmen).[2]
  • Hora - lloj këndimi
  • Hosenrolle
    1. - roli mashkullor në një oper që luhet nga një femër.[2]
  • Huzama - term
  • Hysejnia - term

I

J

K

L

Ll

M

  • Maçarunga - pjesë e lodrës
  • Madrigal
    1. - në përdorim të përgjithësh gjuhësorë, pjesë e kundërt e Motette-s ne ndërtim të ngjajshëm por me tekst botërorë.[2]
  • Melodrama
    1. Melodram - form e dramës, në të cilën veprojnë muzika dhe fjalët e folur; Në raste të shumta, teksti flitet nga një zë i lartë apo ritëm i zërit por deklamentohet edhe si e folur dhe e kënduar (p.sh. tek A. Scheonberg Pierrot lunaire).[2]
  • Muzika - term
  • Magjari - term
  • Këngë Majekrahe - lloj këndimi (shiko Këngë Malësorçe)
  • Makama - term
  • Këngë Malësorçe - lloj këndimi
  • Maratona e këngës popullore - tubim
  • Mehteri - term (shiko Instrumentalisti)
  • Melodia - term
  • Membranofonia - term klasifikues
  • Mezzosopran
    1. - zë i mesëm i femrës, në mes të zërit Sopran dhe Alt.[2]
  • Modulation
    1. - form artistike e kalimit nga një lloj zëri në tjetrin.[2]
  • Monodie
    1. - solo këndim; zëri i një të vetëmuari nën përcjelljen e thjeshtë dhe të tërhequr instrumentale, që sjellë në sipërfaqe domedhënjen dhe theksimin e çartë të tekstit.[2]
  • Motette
    1. - në kuptimin klasik, një vepër shpirtërore (krijuese) e Chor-it, në të cilën pjesët përbërse të tekstit duke u imituar tonizohen.[2]
  • Motivi
    1. Motiv - njësi; një radhë e shkurt zëri që është bartëse e vlerës më të vogël muzikore; disa motive krijojnë Melodien ose Themanë. [2]
  • Miledina - term (shiko Melodia)
  • Mjedisi i dimnit - tubim
  • Mjedisi i verës - tubim
  • Museioni - term
  • Musical Comedy
    1. - emri zyrtar i Musicals-eve: gjini amerikane e shekullit XX, në të cilën, në një pjesë dy aktëshe, lidhen veprimi, këndimi dhe vallëzimi në një mënyrë klasike.[2]
  • Musical Play
    1. - për na madhësia dhe kuptimi i përgjithëshem, e njëtë me Musical (Comedy).[2]
  • Muzika qytetare beratase - lloj këndimi
  • Musikdrama
    1. - (gjermanisht) për dallim nga një shfaqje opere, është e kompozuar pa ndonjë tekstë ndërmjetësues të folur dhe pa kufizime nga Rezitativ-i dhe nga Arie apo forma tjera të mbyllura.[2]
  • Musiktheater
    1. - (gjermanisht) të gjitha gjinit e muzikës vokale të pregatitura për shfaqje.[2]

N

  • Nebeti - lloj këndimi
  • Nevish - term
  • Neue Musik
    1. - (germanisht por edhe Musica nova, Avangarda muzikale). Përdoret shpeshë (në shqip Muzika avangarde), mirëpo nuk është term i pa përkufizuar që përfshinë gjithësinë e drejtimeve muzikore të shekullit tonë. Kopozitorë e kësaj, mundohen të krijojnë mbi dhe në bazë të saj d.m.th brenda hapësirës së muzikës artistike që lejojnë mjetet ç'faqëse dhe zgjerimi i teknikave ekzistuese; shembull klasik për këtë është futja e toneve të krijuara në mënyrë elektronike.[2]
  • Nina-nana - lloj këndimi
  • Ninulla - lloj këndimi
  • Nokëla - instrument
  • M.C.C - shkurtese
  • Nota
  • Nummernoper
    1. (gjermanisht) e veçuar nga pasimet me pjesë të mbyllura në vete si Arie-t, Ceohr-et, Ballette-t etj.[2]

Nj

O

  • Odeoni - term
  • Ojna - term
  • Okarina - instrument
  • Ongari - instrument
  • Opera - emërtim
    1. Opera aperta - (ital.: vepër (artistike) e hapur). i përgjegjet falës angleze Work in Progress. (shiko atje)[2]
    2. Opera buffa - oper argëtuese italiane. U krijua si Intermezzo e Opera seria-së.[2]
    3. Opera di mezzo carattere - (ital.: oper me gjysmë karakteri (=veçorie)) sikurse semiseria (oper gjysmë serioze) në mes të operave të zhvendosura Buffa dhe Seria.[2]
    4. Opera seria - gjini e operes serioze italiane me materie (=përmbajtje) antike ose mitologjike ose histotike; Për t'u dallim nga Opera Buffa; Krye gjinia e operes Barock-ane, idealisht tipike është e rradhitur në pesë akte, nga ana muzikore e dëftuar nga pasimi Rezitativ dhe Da-capo-Arie.[2]
    5. Opéra-comique - për dallim nga opera Buffa, as sesi nuk qëndron si gjini e operës argëtuese franceze, tek kjo copa muzikore është e lidhur me diakogun e folur.[2]
  • Operette
    1. - gjini argëtuese e veprave muzikore të pregatitura për bynë e që rrjedhë nga lojrat e këndimit, Vaudeville-t dhe Opéra comique të shekullit XIX; për dallim nga opera në Operette fliten dialoget.[2]
  • Oratorium
    1. - në fillim vepër shirtërore (krijuese) e më vonë edhe publike, për solo këndim, për Chor dhe për orkester, si Oratorium skenik i ngjitet Operës; në vend të shfaqjes teatrale të operës, në oratorium hynë roli i treguesit (testo) i cili mund të zëvendësohet edhe nga Chor-i.[2]
  • Orkesra - emërtim
    1. Orchestersuite - pjesë e radhëve instrumentale nga një vepër për bynë.[2]
  • Overteure
    1. - pjesa prirëse orkestrale e një opere, si e tillë merret edhe pjesa nisëse e një Suite ose një Concerto-je të madhë.[2]

P

  • Parlando
    1. - (ital.: folas, duke folur) melodi e këndimit e që është kompozuar pa Meilsmen (më shumë zëra të melodisë në një rrokje) dhe duke u orientuar në të folmen natyrore (të shpejtë), mirëpo që dallon nga hapi i të folurit.[2]
  • Particell
    1. - shënim i një kompozitori i cili kufizohet në pakë vija të sistemit; shpeshë si parashkakë për Paritut.[2]
  • Partitur
    1. - shënim i plotë i një kopozitori për më shumë zëra, gjegjësisht instrumente, ku secili zë është notuar në vijen e sistemit të vetë.[2]
  • Passacaglia
    1. - pjesë muzikore, tek e cila shërben (Bass) Thema e vazhdueshme, e pandyshueshme dhe që rikthehet, gjegjësisht një model harmonie .[2]
  • Piano - instrumet muzikor
  • Popullore
  • Polytonaliteat
    1. - përdorimi i njëkohëshëm i zërave të ndryshëm dhe mbulimi i anasjelltë i tyre (nga vetë ata zëra).[2]
  • Primadona
    1. - (ital.: Dama e parë) këngëtarja e rolit kryesorë të femrës në një Operë italiane, ( sopran-e gjegjësisht Koloratursopran); Pendant-i mashkullor është primo uomo.[2]
  • Prolog
    1. - (greq.: parafjalim) paralojë skenike gjegjësisht akti i parë i skenës tek veprat e pregatitura për bynë.[2]
  • Psalmodie
    1. - ligjërat e kënduar e llojit Psalm; zakonisht e kënduar nga para-këngëtar dhe njëChor gjegjësisht duke u kënduar kohë pas kohe nga dy Chor-e.[2]

Q

  • Quartett
    1. - (kaqja) katër solo këngëtarë.[2]

R

  • Raci - pjesë e lahutës
  • Raasi - term
  • Rap - lloj këndimi
  • Rapsodi - lloj këndimi
  • Reformoper
    1. - i kushtohet Chr. W. Gluck-it dhe krijuesve të më vonëshëm të operave në Paris dhe në Vjenë. Ky termë qëndronë për një koncentrim të rreptë në dramatiken e bërthamës së ngjarjes së shtjellluar dhe premjen e Secco (të mbështetur vetëm me akorde) dhe të Rezitativ-it në të mirë të Accompagnaos;. Në fjalën hyrse tek Alceste, Gluck-i paraqet bindjet e tij për nevojen e thjeshtis për lidhjen nërmjet veti, të vërtetës dhe të natyralitetit.[2]
  • Register
    1. - tek Orgel-a një grup i fishkëlluesve, me zë karakteristik të njësuar; te zëri i njeriut flitet për Register-in e gjoksit dhe të kokës (zëri i gjoksit gjegjësisht Falsett-i.)[2]
  • Reihentechnik
    1. -(gjermanisht) term nga teknika e muzikës dymbldhjetë zëshe (Dodekaphonie), tenikë e cila cakton themelin e kompozimit të secilës pjesë të 12-zërave (11-intervalle) nga udhëheqja e zërit chromatik; [2]
  • Requiem
    1. - mesha për të vdekur(nga lat.: requiem aeternam: paqa e përhershme).[2]
  • Rettungsoper
    1. - (gjermanisht) oper, e cila është nxehur në mënyrë dramatike për shpërimin e figurës kyesore e cila figurë së pari duket se gjendet në një gjendje të pashpresë (p.sh.: L. van. Beethoven, "Fidelio").[2]
  • Rezitativ
    1. - (gjermanisht) (nga ital.: recitare, paraqitja, deklamirimi, shkurt recitmi) e folme duke kënduar në operë që rrjedhë nga stili i përcjelësit të solo këndimit rreth 1600 (Monodie-ve); përcillet si Secco (i teren/i thatë) Rezitativ zakonisht prej Cembalo-s ndërsa përcillet si Accompagnato ose Recitativo obbligato prej orkestres.[2]
  • Romantische Oper
    1. - (gjermanisht) oper, sipas kuptimit në shekullin XIX-të - Sujet "romantike"; si romantike vlenë materiali (=përmbajtja) historike nga mesjeta apo materiali(=përmbajtja) nga përrallat teksti i të cilave vije nga romanet historike (W. Scott, V. Hugo), dramat (W. Shakespear, F. Schiller). Mirëpo edhe librat popullor dhe ata të përrallave (p.sh A. Apels dhe F. Launs "Gespensterbuch") mund të shërbejnë si material(=përmbajtje) i teksteve.[2]
  • Romanze
    1. - sipas J. J. Rousseau-t (Dictionnaire de musique, 1767), strofë e një vjershe, e thjeshtë dhe prekëse, pak me namë të moçem që jepë vullnet; në shekullin XIX, Romanze u bë pjesë e ngurtë e Opéra comique-së;[2]
  • Rondo
    1. - pjesë vokale ose instrumetale, e cila kthehet dhe tema kryesore (Refrain-i) e të cilës pak apo fare nuk varionë pas mes-lojës (në Francë thirret couplet); Skema themelore e Rondos është një lloj forme zinxhiri sipas shembullit a-b-a-c-a-d e kështu me radhë; në operën italiane të shekullit XVIII me Rondo (rondó) tregohej edhe një formë dy pjesëshe Arie që përbëhej nga një pjesë e shpejtë dhe një e ngadalshme.[2]
  • Rilja - term
  • Rok - lloj këndimi
  • Rok n Role - lloj këndimi
  • Rokaçja - instrument (shiko Rraketakja)

Rr

S

  • Sabahi - term
  • Sazja - instrument
  • Scheaferspiel
    1. (gjermanisht) - sipas traditave antike; vepra për bynë nga vjershat e çobanëve (Bukolik) që kishin zënë vend në pjesët e katuneve, zakonisht vepra me karakter tragjedie komike (Pastoraloper); shpesh vetëm një skenë apo skenëz (Intermedium) në një vepër të madhe për bynë.[2]
  • Seksioni shqiptar i CIOFF-it - ndërmarrje
  • Sergjahi - term
  • Serielle Musik
    1. (gjermanisht) - mënyrë e kompozimit, e cila mbi (=tejshkonë) zgjeronë tekniken Reiherntechnik-en e muzikës dymbëdhjetë zëshe përtej zërit të paracaktuar të një Reihe-ri, dhe në të cilën janë përpunuar në mënyrë serike (reihtechnisch) edhe parametra në të cilët përfshihen edhe: zgjatja e zërit, ngjyra e tingëllimës dhe vëllimi i fuqisë së zërave.[2]
  • Simfonia
    1. gjer.:Sinfonie - (greq.: bashkëtingëllima) pjesë të mëdha instrumentale për orkestër në shumë rradhë (zakonisht më së shumti katër) të mbyllura por të përbashkëta, dhe e para prej tyre ndodhet në formë Sonate; para shekullit XVII, pjesë e orkestrës një radhëshe me më së shumti tri pjesë (por edhe në funksion të një Ouverteure) ose pjesë e një Suite. [2]
  • Sinfonische Dichtung
    1. (gjermanisht: poemë simfonike) - vepër instruentale (një radhëshe) që me mjete muzikore paraqet një Programm jashtëzakonisht muzikorë; Një program i till mund të jepet nëpërmjet një titulli (C. Debussy, "La Mer") ose nëpërmjet një lidhje letrare (R. Strauss "Till Eulenspiegels lustig Streichen"); Themelues i kësaj gjinie, Programmusik është F.Liszt.[2]
  • Singspiel
    1. (gjermanisht) - komedi popullore si dhe vepër me muzikë e farefisnuar ngusht me një përrallë të luajtur. Dallimi veçues nga opera komike me stil italianë është e folmja e dialogut (në vend të recitimit); Në shekullin XIX, nuk mund të tërhiqet një vijë dalluese e saktë në mes të këngëve të luajtura dhe operave romantike gjegjësisht Opéra comique-s dhe Operette-s.[2]
  • Solisti - intepretues
  • Solo - llo këndimi
  • Sonata
    1. Sonate - (nga lat.: sonare: tingëllim ) pjesë instrumentale për një apo më shumë instrumete; pas mesit të shekullit XVIII, regullisht katër radhëshe (p.sh. Allefro-Andante-Menuett/Trio-Allegro); kryeradha e Sonate-s tregon dy Thema të përshtatura tri kontrasëçe të cilat së pari paraqiten (Explosition) dhe pastaj ballafaqohen, gjegjësisht zhvillohen më tutje në mënyrë motive (Tejparaqitja) dhe në fund pasonë një kthim i zhvendosur i Exposition-it (Reprise).[2]
  • Sopran
    1. - gjendja (fizike-muzikore) më e lartë e zërit të grave dhe fëmijëve; nga meshkujt arrihet vetëm nëpërmjet zërit të kokës (Falsett-it); në të kalueren është kënduar nga hadumët.[2]
  • Sobrette
    1. - shprehje treguese për një këngëtar (zakonisht Koloratursopran) në një rol komik (para së gjithash në Operette).[2]
  • Skllapa - pjesë instrumenti (shiko Gjuhëza)
  • Smolleja - masë mirmbajtëse e lahutës
  • Sokëllima - term
  • Sprechgesang
    1. - E folmja (gjuha e folur) duke kënduar (posaçërisht në Rezitativ dhe Melodram); shpeshë është vështirë notimi i përafërt i melodisë guhësore/të folur gjegjësisht i tonit të folur dhe ritmit të folur. [2]
  • Spiplloma - intrument (shiko Pipëza)
  • Suite
    1. - pjesë e lidhur për një qarkë (cikel); pjesë e një pjese instrmentale: në fillim vetëm në radhët e vallëzimit (p.sh.: Pavane, Gaillarde, Allemande, Courante), më vonë Suita u bë e njohur nga shekulli XVII-të si hyrje (p.sh.: Prealudium, Ouverteure, Entree, Sonata) dhe u zgjerua për pjesë që nuk vallëzohen.[2]
  • Surleja - instrumet

Sh

T

  • Tagiari - lloj Defi Dibranë
  • Takalakja - lloj Rraketakje në Mokër
  • Takerrakja - lloj Rraketakje në Bicaj të Kukësit
  • Takllima - lloj Rraketakje në Buzë të Mirditës
  • Tanzfuge
    1. (gjermanisht) - Fuge në ritem të vallëzimit.[2]
  • Tambura - instrument
  • Tamërra - instrument
  • Tamuri - instrument
  • Takerakja - lloj Këbore në Shqipërin veriore
  • Takëma - term
  • Taksima - term
  • Tajfa - term
  • Tartaposhi - term
  • Teli - pjesë instrmenti
  • Tenor
    1. - (nga lat.: tenere: mbajtja, ndalimi) zë i lartë i burrave; zëri qendrorë (zëri recitues) në Psalmodie e të cilit i kushtohet melodia ose melodia del nga ai zë; në të kalueren, ai që këndonte Cantus firmus në tonin e përbër nga shumë zëra.[2]
  • Terzett
    1. (treshja) - tre solo këngëtarë.[2]
  • Tetratoni - term
  • Tërhota - instrument
  • Tërrtëra - instrument (shiko Gërreza)
  • Thema
    1. - melodi apo rresht i akorduar i përpiluar ashtu që të jetë posaçërisht i veçuar dhe/ose i lehtë dhe i kapshëm për ndëgjuesin dhe që ndjehet si pikë nisje e një vepre të tërë. Një Thema mund të coptohet e shpërndahet në disa segmente karakteristike (Motive) të cilat e kujtojnë Thema-në dhe kështu nxitet efekti i kujtes për (ri-)njohjen.[2]
  • Tingulli - term
  • Tingëza - instrument
  • Timbre
    1. - (franz.: vula) ngjyra karateristike e tingëllimës së një zëri (këndimi). [2]
  • Titaroti - instrument
  • Tekno - lloj muzike
  • Toccata
    1. - (nga ital.:toccar: rrahja, cakatja) pjesë muzikore të farefisnuar me fantazinë me karaktere quasi të improvizuar (frei Tempi, pauzat).[2]
  • Toni - term
  • Tokëza - instrument
  • Topuzi - instrument
  • Iso-polifonia toske - tubim
  • Tota - instrument
  • Totarita - instrument
  • Tragedie lyrique
    1. - (franz.: tragjedi muzikore) shprehje për të treguar një operën tragjedie franceze, ku lyriqu duhet kuptuar së bashku me fjalët pasuese en musique (d.m.th me muzik), për këtë para shekullit XVIII-të, quhej Tragédie en musique ; shprehja përkatëse italiane shkruhet Tragedia in musica. [2]
  • Trakalaku - lloj rraketakeje në Thumanë
  • Trakaliqja - lloj rraketakeje në Kurvelesh, Kolonjë
  • Trakalisja - lloj rraketakeje në Krujë
  • Trakatruka - lloj rraketakeje në Sarandë
  • Trakëza - lloj rraketakeje në Lushnje
  • Trakllima - lloj rraketakeje në Dibër
  • Transkiptimi i muzikës popullore - term
  • Tritonia - term
  • Trittico
    1. - (ital.: Triptychon) në shkencat e artit, treguese për pamjen (fotografit e mesme) e qëndrueshme që ka anash saj dy pamje të luhatëshme (p.sh.: ansoret e altarit); është zgjedhur nga G. Puccini si titull për tri një aktshet e tij (II tabarro, Suo Angelica, dhe Gianni Schicchi).[2]
  • Troka - llojë Tokëze tek arbëreshët në Itali
  • Tupani - lloj daulle në Kosovë
  • Turaça - instrument
  • Turumbeta - instrument

Th

U

V

  • Vallja - term
  • Vallet popullore sipas veglave - term klasifikues
  • Vallet popullore sipas shoqërimit muzikor - term klasifikues
  • Vaudeville
    1. - (nga fr.: voix de ville: zëri i qytetit) tregues për vjershat me strofa, e që kanë namë; së pari nuk dallohej nga Air de cour, pastaj Vaudeville u kthye në rrugica dhe i jepte emrin vetive të veçanta traditës franceze në komedit me muzikë dhe teatrot muzikor (Comédie en vaudeilles ose vetëm Vaudevilles). Ishin paraarhëse të Opéra comique-së dhe e Operette-ve (tek Offenbach-u: Opéra bouffe).[4][2]
  • Vajtimi - term
  • Vajtojca - intepretuese
  • Verismo
    1. - (nga itl.: vero: vërtet) rrymë në literaturën italiane e drejtuar në natyralizëm, me përfaqësue si Dichter G. Vega, novela e të cilit Cavalleria rusicana (e tonizuar nga P. Mascagni) u bë pikënisje e operave verismo-jane.[2]
  • Vënçe - term
  • Violina - instrumet muzikor
  • Vikama - term
  • Volksoper
    1. (gjermanisht) - në analogji (=ngjajshmëri) me vjershen popullore; pjesë popullore dhe teatri popullor (Teatri Popullor i Vjenës); Shprehje e formuar për opera dhe shtëpi të operave që shfaqin pjesë popullore.[2]
  • Volumi - term
  • Trio vlonjate - tubim
  • Vllaçe - llojë muzike dhe vallëzimi
  • Vurbëza - instrument
  • Vrangoleta - instrument
  • Vrula - instrument
  • Vruleta - instrument

Y

X

Xh

Z

  • Zauberoper
    1. (gjermanisht) - oper, në të cilën ndërhyrja e fuqive magjike (gjegjësisht pasqyrimi i tyre) është bartëse e ngjarjeve iracionale (=pa lidhje) ose e ngjarjeve që nuk mund të shpjegohen në mënyrë psikologjke.[2]
  • Zeitoper
    1. (gjermanisht: oper e kohës)- oper, që është (gjatë kohës së shfaqjes për të parën herë) açik tipike ose aktuale, d.m.th që paraqet figura, situata dhe konflikte që nuk janë historike ose mitologjike për momentin e kohës së shfaqjes për të parën herë. [2]
  • Zitat
    1. (gjermanisht:citati) - huazime (pak a shum të qarta) me vetëdije nga një punim i huaj ose (si vetë citim); bartje e një mendimi muzikor të përdorur në një punim të më hershëm. [2]
  • Zogjtë këngëtarë - term klasifikues
  • Zumara - instrument
  • Zurna - instrument
  • Zvura - instrument
  • Zyli - term
  • Zweolftnmusik
    1. (gjermanisht) - teknik e kompozimit, që nuk dallon në mes të intervaleve konsonante (p.sh.: Quinte, Terz) dhe intervaleve dissonante (p.sh.: Septime, Tritonus) por që bazohet në principin e baraz vlersimit të të gjitha zërave dhe të të gjitha intervaleve përbrenda tonit dymbëdhjet shkallorë (chromatik} dhe për këtë nuk është i varur apo i lidhur me kurfar lloj zëri ose gjini zëri (p.sh. Dur dhe Moll); përkufizimi i muzikës dymbëdhjet-zëshe (Dodekaphonie) si një "Teori të dymbëdhjet zërave të varrur vetëm nga vetëvetia" rrjedhë nga A. Sheonberg-u.[2]

Zh

W

  • Work in Progress
    1. - (ang.:punë në përparim, Në punim e sipër) vepër artistike apo OEuvre artistike, që nuk është plotësisht e përfunduar por që është paraqitur si proces (çka është dhe në të vërtet) gjatë procesit të krijimit.[2]
  1. ^ a b c d (HZh) Bibliothek der Meisterwerke, Sinfonien Koncerten Ouverteuren Manfred Joh. Beohlen dhe Johannes Jansen, "NAUMMAN UND GEOBEL" ISBN 3-625-10456-3
  2. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak al am an ao ap aq ar as at au av aw ax ay az ba bb bc bd be bf bg bh bi bj bk bl bm bn bo bp bq br bs bt bu bv bw bx by bz ca cb cc cd ce cf cg ch ci cj ck cl cm cn co cp cq cr cs ct cu cv cw cx cy cz da db dc dd de df dg dh di dj dk dl dm dn do dp dq dr ds dt du dv dw dx (HZh) Bibliothek der Meisterwerke, Oper Operette Musical Manfred Joh. Beohlen dhe Johannes Jansen, "NAUMMAN UND GEOBEL" ISBN 3-625-10456-5
  3. ^ a b c d e f g h i j k l m n o Enciklopedia e muzikës popullore shqiptare
  4. ^ Nuk është përthim i kënaqshëm as për Hipi Zhdripin e le mo për tjeterkon
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Wikipedia:Projekti_Fjalori/Muzikë&oldid=1427612"