Fosfori

Fosfori është element kimik i cili u zbolua ne vitin 1669 nga alkimisti gjerman Hennig Brand duke e nxehur mbeturinat e thata të urines me rërë.Emri fosfor rrjedh nga gjuha (greq. fosforos = bartës i dritës). Fosfori është element kimik i cili gjendet në grupin e 15-të të sistemit periodik, me simbol P dhe me numer atomik 15. Ai ka 5 atome valente.

Perhapja në natyrë Redakto

Fosfori në industri përftohet nga nxehja e përzierjes së xeheroreve, që përmbajnë fosfor (fosforite), të rërës dhe të koksit në furra elektrike në temperatura të larta.

Vetitë fizike Redakto

Fosfori formon disa modifikime alotropike, por më kryesoret janë: fosfori i bardhë,fosfori i kuq dhe fosfori i zi.

Fosfori i Kuq Redakto

Është substancë me ngjyrë të kuq dhe është me pak aktiv se fosfori i bardhë.Kur fosfori i bardhë iu ekspozohet rrezeve të diellit ose ngrohet pa praninë e ajrit n temperature 250 deri në 350°C, shndërrohet në fosfor të kuq.Fosfori i kuq nuk ndizet vetvetiu në ajër dhe nuk është i rrezikshëm si fosfori i bardhë. Nuk tretet në disulfur karboni (CS2) dhe nuk është helmues. Molekula e fosforit të kuq përmban më shume atome se fosfori i bardhë,atomet jan tv lidhura nv varg (P4)n.Me nxehjen e fosforit të kuq në temperatura të larta pastaj me ftohjen e shpejtë të avujve të tij formohet fosfori i bardhë,oksideve të fosforit,acidit fosforik dhe kripërave të tyre,lëndëve helmuese luftarake,helmeve kundër brejtësve etj.

Vetitë kimike Redakto

Fosfori është me reaktiv se azoti.Ai bashëvepron me oksigjenin dhe formon dy okside:ku fosfori është me numër oksidimi (+3) (hekaoksidin e tetrafosforit, P4O10) dhe me numër oksidues (+5) (dekaoksdi i tetrafosforit (P4O10).Keto okside kur bashkëveprojnë me ujin formojnë acide.Oksidi i fosforit (III_ P4O6 quhet edhe treoksid fosfori,emri i përdorur që në kohën kur njihet formula empirike e komponimit P2O3.Oksodi i fosforit (V) P4O10 quhet edhe pentoksidi fofirit duke bazuar në formulën empirike (P2O5)

Shih dhe këtë Redakto

Sistemi periodik i elementeve

H

He

Li

Be

B

C

N

O

F

Ne

Na

Mg

Al

Si

P

S

Cl

Ar

K

Ca

Sc

Ti

V

Cr

Mn

Fe

Co

Ni

Cu

Zn

Ga

Ge

As

Se

Br

Kr

Rb

Sr

Y

Zr

Nb

Mo

Tc

Ru

Rh

Pd

Ag

Cd

In

Sn

Sb

Te

I

Xe

Cs

Ba

La

Ce

Pr

Nd

Pm

Sm

Eu

Gd

Tb

Dy

Ho

Er

Tm

Yb

Lu

Hf

Ta

W

Re

Os

Ir

Pt

Au

Hg

Tl

Pb

Bi

Po

At

Rn

Fr

Ra

Ac

Th

Pa

U

Np

Pu

Am

Cm

Bk

Cf

Es

Fm

Md

No

Lr

Rf

Db

Sg

Bh

Hs

Mt

Ds

Rg

Cn

Nh

Fl

Mc

Lv

Ts

Og

Metalet alkaline

Metalet alkaline tokësore

Metalet tjera

Jometale tjera

Ac | Ag | Al | Am | Ar | As | At | Au | B | Ba | Be | Bh | Bi | Bk | Br | C | Ca | Cd | Ce | Cf | Cl | Cm | Cn | Co | Cr | Cs | Cu | Db | Ds | Dy | Er | Es | Eu | F | Fe | Fl | Fm | Fr | Ga | Gd | Ge | H | He | Hf | Hg | Ho | Hs | I | In | Ir | K | | Kr | La | Li | Lr | Lu | Lv | Mc | Md | Mg | Mn | Mo | Mt | N | Na | Nb | Nd | Ne | Nh | Ni | No | Np | O | Og | Os | P | Pa | Pb | Pd |Pm | Po | Pr | Pt | Pu | Ra | Rb | Re | Rf | Rg | Rh | Rn | Ru | S | Sb | Sc | Se | Sg | Si | Sm | Sn | Sr | Ta | Tb | Tc | Te | Th | Ti | Tl | Tm | Ts | U | V | W | Xe | Y | Yb | Zn | Zr

Ky artikull nga Kimia është i cunguar. Ti mund të ndihmosh Wikipedian duke e përmirësuar këtë artikull.