Silici
| Silici | |
Silici (ang: Silicon) është elementi kimik me simbolin Si dhe numrin atomik 14. Ai ka një shkëlqim metalik blu-gri, është katërvalent dhe gjysëmpërçues. Është anëtar i grupit 14 të tabelës periodike: sipër gjendet karboni dhe germaniumi, kallaji, plumbi dhe fleroviumi janë nën të. Është kimikisht shumë pak aktiv.
Për shkak të afërsisë kimike për oksigjenin, silici u përgatit në formë të pastër për herë të parë në vitin 1823 nga Jöns Jakob Berzelius. Oksidet e silicit formojnë një familje anionesh (jonesh me ngarkesë negative) të njohura si silikate. Pikat e shkrirjes dhe e vlimit janë përkatësisht 1414 °C dhe 3265 °C, të dytat më të larta ndërmjet metaloidëve dhe jometaleve, duke u kaluar vetëm prej borit.
Silici është elementi i tetë më i zakonshëm në Univers prej masës, por rrallëherë gjendet në tokë në formën e tij të pastër në koren e Tokës. Është i shpërndarë në hapësirë në pluhurin kozmik, planetoidë dhe planete në format e oksidit të silicit ose silikateve. Më shumë se 90% e kores së Tokës përbëhet prej mineraleve silikate, duke e bërë silicin elementin e dytë më të bollshëm në kore (28% e masës) pas oksigjenit.
Shumica e silicit përdoret pa u ndarë ose me pak përpunim nga forma e tij më e zakonshme, në minerale. Të tilla përdorime përfshijnë ndërtimet industriale me argjilë, rërë silici dhe gurë. Silikatet përdoren në çimento për llaçin dhe stukon si dhe të përzier me rërë silici dhe çakull për të bërë betonin e përdorur në rrugë dhe trotuare. Ato përdoren në qeramika si porcelani dhe në specialitete të tjera qelqi. Ky i fundit shërben për prodhimin e materialeve te ndryshme sic jane fibrat optike që përdoren shumë ne industri si dhe qelqet dhe thjerrat optike që përdoren ne aparatet e ndryshme sic jane teleskopët dhe mikroskopët. Fakti qe silici është material gjysëmperçues ka te bëjë me disa parregullsi në rrjetin e tij kristalor. Silici perftohet nga nxehja e dioksidit te silicit ne furra me temperatura të larta, ku si mjet oksidues përdoret kok. Përbërjet e silicit përdoren gjithashtu si gërryes dhe përbërës të qeramikave të forcës së lartë. Silici është baza e polimerëve sintetikë të quajtura silice(silikone).
Silici është një element esencial në biologji. Vetëm sasi të vogla të tij nevojiten nga kafshët por disa sfungjerë deti dhe mikroorganizma si diatomet formojnë struktura skeletore me përmbajtje silici. Silici depozitohet në shumë inde bimore.
Lidhje të jashtme
Redakto
Definimi i silicon tek WikiFjalori
| Metalet alkaline | Metalet alkaline tokësore | Lantanoidet | Aktinidet | Metalet kalimtare | Metalet tjera | Jometale | Jometale tjera | Halogjene | Gazrat fisnike |
Ac | Ag | Al | Am | Ar | As | At | Au | B | Ba | Be | Bh | Bi | Bk | Br | C | Ca | Cd | Ce | Cf | Cl | Cm | Cn | Co | Cr | Cs | Cu | Db | Ds | Dy | Er | Es | Eu | F | Fe | Fl | Fm | Fr | Ga | Gd | Ge | H | He | Hf | Hg | Ho | Hs | I | In | Ir | K | | Kr | La | Li | Lr | Lu | Lv | Mc | Md | Mg | Mn | Mo | Mt | N | Na | Nb | Nd | Ne | Nh | Ni | No | Np | O | Og | Os | P | Pa | Pb | Pd | Pm | Po | Pr | Pt | Pu | Ra | Rb | Re | Rf | Rg | Rh | Rn | Ru | S | Sb | Sc | Se | Sg | Si | Sm | Sn | Sr | Ta | Tb | Tc | Te | Th | Ti | Tl | Tm | Ts | U | V | W | Xe | Y | Yb | Zn | Zr